Bekri

Müslüman coğrafya alimi. İsmi, Abdullah bin Abdülaziz bin Muhammed el-Bekri el-Endülüsi olup,
künyesi Ebu Ubeyd’dir. Doğum tarihi bilinmemektedir. İşbiliye’nin batısında Seltiş adlı yerde doğdu.
Bekri Kabilesinden olduğu için Bekri nisbesiyle meşhurdur. 1094 (H.487) senesinde Kurtuba’da vefat
etti. Ümmü Seleme Kabristanına defnedildi.
Babası, Endülüs’teki Kurtuba şehrine yerleşince, burada aralarında Ebu Mervan bin Hayyan'ın da
bulunduğu meşhur alimlerden ders aldı. Şiirleri ile meşhur olup, ayrıca edebiyat, tarih, botanik ve
coğrafya alanında söz sahibiydi.
İbn-i Safdi, onun hakkında şöyle demektedir: “Endülüs sultanları, birbirlerine Bekri’nin eserlerini hediye
gönderirlerdi. Kurtuba’da yetişti. Daha sonra Mürri’ye gitti. Mürri Emiri Muhammed bin Main, kendisiyle
sohbet etmek, fikirlerinden faydalanmak üzere onu yanında alıkoydu ve bol maaş bağladı. Bu yüzden
bazı tarihçiler, vezirliğini de zikretmişlerdir. Ebu Ubeyd Bekri, Murabitinler Muharebesinden sonra
Kurtuba’ya döndü ve ömrünün sonuna kadar burada kaldı.”
Bekri, çeşitli ilim dallarına ait pekçok eser yazdı. Önemli eserleri şunlardır:
1) Kitabü Mu’cemi Meste’cem: Coğrafya alanında yazdığı en önemli eseridir. Dört cüz olan eser;
Kur’an-ı kerimde, hadis-i şeriflerde, eski Arap vak’a-name ve şiirlerinde ve Müslümanlığın
yayılmasında adı geçen şehir, kale, dağ, köy gibi yerlerin adlarını içine alan bir coğrafya sözlüğüdür.
Bu isimlerin çoğunluğu Arabistan Yarımadasına aittir. Diğer bölgelere ait yer isimleri, yer yer
yazılmıştır. Kitap, Wüstenfeld tarafından iki cilt halinde yayınlanmıştır. Milano Ambrosiana
Kütüphanesinde üç ciltlik bir nüshası vardır.
2) Kitab-ül-Mesalik vel-Memalik: Bekri’yi şöhrete kavuşturan eseridir. Tamamı zamanımıza
ulaşmamıştır. Eserin bir kısmı El-Muğrib fi Zikri İfrikıyye vel-Mağrib ismi ile basılmıştır. O zamanda
yazılan bütün coğrafya kitapları gibi, şehirleri ve bunların vasıflarını anlatmaktadır. Mısır coğrafyası,
Irak, Maveraünnehr ve İspanya coğrafyası hakkında bilgi veren kısmı, Baron de Slane tarafından 1857
senesinde bastırılmıştır. Eserin bu bölümü Avrupa dillerine de tercüme edilmiştir. Bu eserin
Nuruosmaniye Kütüphanesinde bulunan yazma nüshası esas kabul edilmiştir. Bu yazmanın sekizinci
bölümü Ruslara ve Rusya’ya ait olup; burada Akdeniz, Karadeniz, Azak ve Hazar denizine, Ceyhun
Nehri ile diğer büyük nehirlere dair bilgiler de vardır.
3) A’lam-ün-Nübüvve: Peygamber efendimizin nübüvveti hakkındadır.
4) Et-Tenbih ala Ağlat-ı Ebi Ali el-Kali fi Şerh-i Kitab-il-Emval li-İbn-i Sellam: Matbu olan eserin bir
kısmı yazma olup, 1211 (H.608) senesinde Ribat’ta istinsah edilmiştir (el yazısı ile çoğaltılmıştır).
5) Şerhu Emal-il-Kali, 6) El-İhsa fi Tabakat-iş-Şuara, 7) A’yan-ün-Nebat, 8)
Eş-Şeceriyyat-ül-Endülüsiyye, 9) Mu’cemu ma Üstü’cime mi’nel-Buldan vel-Emakin, 10)
Şerh-ul-Emsal-is-Saire.