Beydavi

Büyük tefsir alimi ve müfessirlerin baş tacı. İsmi Abdullah bin Ömer; künyesi Ebü'l-Hayr, lakabı
Nasırüddin'dir. Şiraz'ın köylerinden Beyda'da doğduğu için Beydavi, Şiraz'da kadılık yaptığı için Kadı
Beydavi diye meşhur olmuştur. Doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. 1286 (H. 685) senesinde
Tebriz'de vefat etti.
Zamanın alimlerinden akli ve nakli ilimleri tahsil etti. Bilhassa Muhammed bin Muhammed Kettani'nin
derslerine devam etti. Tefsir, hadis, fıkıh, usul, kelam, mantık, nahiv, belagat, tarih ve zamanın fen
ilimlerinde de mütehassıs, söz sahibi oldu. Ehl-i sünnet vel-cemaat itikadının her tarafa yayılması için
çok çalıştı. İlimdeki yüksekliği sebebiyle zamanındaki devlet adamlarının dikkatini çekip, onların ihsan
ve iltifatlarına kavuştu. Şiraz'a kadı, bir müddet sonra da kadılkudat, yani temyiz mahkemesi reisi
olarak tayin edildi. Son zamanlarında hocası Muhammed bin Muhammed Kettani'nin işaretiyle kadılığı
bırakıp, onun sohbetlerine devam etti. Bu arada meşhur Beydavi Tefsiri'ni yazdı. 1286 (H. 685)
senesinde Tebriz'de vefat edince, hocasının kabri yanına defnedildi.
İlim ve fazilette yüksek bir zat olan Kadı Beydavi, İslamiyetin yasak ettiği şeylerden çok, şüphelilerden
ve mübahları aşırı kullanmaktan sakınırdı. İlmini ve takvasını İslam alimleri çok medh etmişlerdir.
Eserlerinde Yunan felsefecilerinin ve bid'at sahiplerinin (doğru yoldan ayrılanların) görüşlerini bildirip
kuvvetli delillerle çürütmüştür.
Eserleri:
1) Envar-üt-Tenzil ve Esrar-üt-Te'vil: Beydavi Tefsiri diye meşhur olan bu eseri, Ehl-i sünnet
tefsirleri içerisinde en kıymetlisidir. Bu tefsirini akıcı ve beliğ bir üslupla yazmıştır. Kadı Beydavi bu
eserinde bid'at sahiplerinin ve felsefecilerin görüşlerini kuvvetli delillerle çürütmüştür. Kadı Beydavi'nin
bu tefsirine İslam alimleri tarafından yüzlerce şerh (açıklama) ve haşiye yazılmış olup, bunların en
kıymetlisi, Şeyhzade Haşiyesi'dir. Dört büyük cilt halinde İhlas Vakfı tarafından yayınlanmıştır. 2)
Nizam-üt-Tevarih: Farsça olup Adem aleyhisselamdan 1275 tarihine kadar olan bir cihan tarihidir. 3)
İzah, 4) Minhac, 5) Şerh-i Minhac, 6)Şerh-i Muhtasar-ı İbn-il-Hacib, 7)Şerh-ül-Müntehab, 8)
Tavali: Kelam ilmine dairdir. 9) Şerh-ül-Metali: Mantık ilmiyle ilgilidir. 10) El-Gayet-ül-Kusva: Fıkıh
ilmine dairdir. 11) Şerh-ül-Kafiye: Nahiv ilmiyle ilgilidir. 12) Lübb-ül-Elbab fi İlm-il-İ'rab: Kafiyenin
muhtasarı (özeti)dır. 13) Şerh-ul-Mesabih: Hadis ilmine dairdir. 14) Tehzib-ül-Ahlak, 15)
İmtihan-ül-Ezkiya.