Cafer Çelebi

On beşinci asır divan edebiyâtı şâir ve yazarlarından ve bu asrın meşhûr âlimlerinden. Tâcîzâde Câfer
Çelebi adıyla tanınır. Doğum târihi ve yeri belli değildir. 1515 yılında bir iftirâya kurban giderek
hayâtından olmuştur.
Daha ziyâde nesirleriyle tanınan Tâcizâde Câfer Çelebi, Türkçe, Farsça kasîde ve gazeller de
söylemiştir. Ayrıca 15. asrın kuvvetli bir mesnevî şâiridir. İkinci Bâyezîd ve Yavuz Sultan Selîm
zamanlarında Nişancılık ve Kazaskerlik vazîfeleri görmüş, Yavuz’un Şah İsmâil’e gönderdiği mektup
ve Çaldıran Fetihnâmesi bunun tarafından kaleme alınmıştır. İlmine çok hürmet ve iltifât eden Yavuz
Sultan Selim, onu sohbet meclislerinde bulundurduğu gibi, Şah İsmâil’in haremlerinden Çaldıran’da
ganîmet olarak ele geçirilen Taçlı Hâtun’u vererek ayrı bir iltifât göstermiştir. Yavuz, Câfer Çelebi’nin
hayâtını bir iftirâ yüzünden kaybettiğini öğrendiğinde çok üzüntülü günler geçirmiştir.
Câfer Çelebi’nin en güzel ve en kıymetli eserlerinden biri Hevesnâme isimli mesnevîsidir.
Hevesnâme, en mühim bölümleriyle İstanbul’u, İstanbul’un medenî ve tabiî güzelliklerini tasvir eden
orjinal bir mesnevîdir. Eser bir münâcât ve nât’tan sonra, mühim olarak İstanbul’u, Galata’yı, Ayasofya
ve Fâtih câmilerini, saray ve kasırları, hamam, imâret, semâniye, dârüşşifâ gibi tesisleri; Eyüp Sultan
ve Fâtih’in kabirleri dolayısıyla İstanbul’un mânevî değerini ve bu arada Ebû Eyyûb Ensârî kabrinin,
Akşemseddîn tarafından nasıl keşfedildiğini, Fâtih Sultan Mehmed’in 31 yıl nice şahlara hâkim olan
saltanatını, kabrinin nûrlu güzelliğini, başka imâretleri ve Kâğıthâne’yi vb. bölümleri tasvir hâlinde
yazmış, buna bir takım hasbihaller, tenkitler ve muhtelif mevzularda bölümler katmıştır. Yer yer,
gazeller ve tercî-i bendlerle de süslenen Hevesnâme ifâdesinin tabiîliği, güzelliği ve verdiği bilgiler
bakımından, mühim ve kıymetli bir mesnevîdir.
Mesnevîsinin gerek tasvir ettiği yerler, gerek anlattığı hikâyeler bakımından yeni ve orjinal eser verme
taraftarı bir sanatkâr olarak, ayrı bir husûsiyet gösterir. Câfer Çelebi’nin bu eserinden başka bir Dîvân’ı
zamânın bâzı mühim vak’aları hakkında bilgiler ihtivâ eden ve çok beğenilen bir Münşeât’ı bir de
Mahrûse-i İstanbul Fetihnâmesi adlı yine mühim bir eseri vardır. Gazelleri hayli güzel ve sağlam bir
söyleyişle kaleme alınmıştır. Bu gazellerde kuvvetli şahsiyeti görülür.