Cemiyet-i Akvam

Alm. Völkerbundsrat (m), Fr. Societe des Nations, İng. League of Nations. Milletler Cemiyeti. 1919’da
Paris Versay Sarayında yapılan toplantı ile, devletler arasındaki anlaşmazlıkları sulh yoluyla halletmek
için ve sürekli olarak ilk defâ görevlendirilen milletlerarası teşkilâtın adı. Saldırılara karşı teminâtı ve
milletlerarası münâsebetlerin geliştirilmesini de üslenmişti. Milletler Cemiyeti, Versay Antlaşmasının
yürürlüğe girişiyle (10 Ocak 1920) resmen teşekkül etmiştir. Cemiyetin merkezi, tarafsız bir ülke olarak
kabul edilen İsviçre’nin Cenevre şehrindeydi. Bugünkü Birleşmiş Milletlerin başlangıcı olarak kabul
edilebilir. Kurulduğu dönemde cemiyeti bekleyen iki mühim mesele vardı:
1. Harpleri önlemek veya durdurmak sûretiyle milletlerarası sulh ve emniyeti temin etmek;
2. Kültürel ve sosyal gelişmeleri teşvik için bütün alanlarda milletlerarası işbirliği sağlamak.
Bunlardan birincisinin temini için, cemiyete üye olan devletlerin siyâsî bağımsızlıklarını ve toprak
bütünlüklerini karşılıklı olarak teminât altına alıyorlar, hakları çiğnenecek olan her devleti
koruyacaklarını taahhüd ediyorlardı. Münâsebetlerin kesilmesine yol açacak herhangi bir anlaşmazlık
hâlinde Milletler Cemiyetinin hakemliğine başvuracaklarına ve oybirliğiyle alınmış olmak şartıyle
konsey kararına uyacaklarına söz veriyorlardı. Harp veya harp tehlikesi gibi durumlarda cemiyet, barışı
etkili bir şekilde korumaya elverişli tedbirleri tâyin etmek ve bunlara üye devletlerce saygı gösterilmesi
için gerektiğinde askerî ve mâlî müeyyideler koymakla görevliydi.
Diğer taraftan kültürel ve sosyal alanlarda verimli bir işbirliği sağlanabilmesi için Milletler Cemiyetine
birçok görev düşüyordu. Milletlerarası polis kuvveti kurulması ve kaçakçılığın, insan ticâretinin
engellenmesi, dünyâ çapında ticârî ve sosyal kâideler konulması ve sağlık problemlerinin halledilmesi
gibi görevler en önemli olanlarıydı.
Milletler Cemiyeti, otuz iki kurucu üyesi yanında, anlaşmaya yapılan bir ilâveyle on üç devleti daha
cemiyete girmeye çağırmıştı. Cemiyetin kurulmasında özellikle ABD ve Fransa ön plânda rol oynadı.
Milletler Cemiyeti karar yetkisine sâhip iki organ ile (Konsey ve Genel Kurul) bir dâimî sekreterliğe
sâhipti. Genel Kurul, bütün üye devletler temsilcilerinden meydâna geliyor, yılda bir defâ toplanıyordu.
Genel Kurulun yeni üyelerin kabûlü, antlaşmaların incelenmesi ve bütçe yetkisi gibi çeşitli görevleri
vardı. Ancak Milletler Cemiyeti bunca program ve faaliyetine rağmen başarılı olamadı. Özellikle İkinci
Dünyâ Harbi, cemiyetin çökmesine sebeb oldu. Nihâyet 8-18 Nisan 1946’da yapılan toplantı sonunda
cemiyet görevini Birleşmiş Milletler teşkilâtına bıraktı ve 31 Temmuz 1947’de hukûken ortadan kalktı.